Gr_1 1) En çok kullanılan jeomorfolojik indis uygulamalarından 3

Gr_1
1) En çok kullanılan jeomorfolojik indis uygulamalarından 3 tanesinin isimlerini yazınız.
1. Akarsu Uzunluk - Gradyan İndeksi *SL=(ΔH/ΔL)L
2. Vadi Tabanı Genişliği-Vadi Yüksekliği Oran
3. Drenaj Havzası Asimetris
2) Jeomorfolojik indisler genellikle hangi çalışmalarda kullanılır?
Tektonik ve yer şekli gelişimi, dolayısıyla jeomorfolojik süreçler arasındaki ilişkileri ortaya
çıkarak bu tür çalışmalar Tektonik Jeomorfoloji çalışmaları içinde değerlendirilir ve aktif
tektonik araştırmalarda sıklıkla kullanılmaktadır.
Gr_2
1) Genişleme rejimine özgü yüzey şekilleri nelerdir? İçlerinden bir tanesini şekil ile
açıklayınız.
Türkiye’den ve Dünya’dan birer örnek veriniz.
1. OKYANUS ORTASI SIRTLARI
2. KITASAL RİFTLER VE GRABEN SİSTEMLER
3. ÇEK-AYIR HAVZALA
Ölü Deniz Çek- Ayır Havzası
Kuzey Anadolu Fayı (KAF) BOYUNCA UZANAN ÇEK-AYIR HAVZALARI
2) Graben sistemleri kaça ayrılır. Şekil ile açıklayınız.
Riftler kendi içlerinde mekanizma (pasif ve aktif rift) ve geometri (simetrik ve asimetrik rift)
olarak ikiye ayrılırlar.
Aktif ve pasif rift sistemleri. Aktif riftler volkanik faaliyetlerin tetiklemesiyle oluşurlar.
Simetrik ve asimetrik rift sistemlerinin blok diyagramları
Gr_3
1) Vadilerin jeolojik önemini kısaca açıklayın
Vadiler jeolojik açıdan çok önemli oluşumlardır. Jeolojide temel prensip kıta kabuğunun
görünen kısmından çok yer altı ve yer üstü arasındaki ilişkilerin kurulabilmesidir. Ve jeoloji
mühendisleri ile yerbilimleri üzerine çalışan mühendisler bu ilişkiyi kurabilmek ve üç boyutlu
düşünebilmek için bazı yol göstericiler kullanmalıdır. Jeofizik gibi kompleks yöntemler
dışında kullanılan en önemli ve ilk akla gelen yöntem vadilerin yorumlanmasıdır.
Vadilerin ilk kullanımı harita alım tekniklerinde ve harita yorumlama da “V” kuralı dediğimiz
kural ile birlikte kullanımıdır. Bu kural sayesinde tabaka konumları ve eğimleri belirlenebilir.
Vadilerin diğer bir kullanımı ise dere yataklarında aşınmış birimler arasında tabakaların
konumlarının ve istiflerin gözlenebilmesidir. Arazi çalışmalarında ilk olarak akarsular
tarafından aşındırılmış vadilerin incelenmesi bölge jeolojisi ve istifi hakkında çok önemli
bilgiler verebilir.
Vadiler ayrıca plaka tektoniği ve aktif tektonik alanında yapılan fayların yaşlandırma ve atım
analızlerinde hendek çalışmalarının yapılmasını kolaylaştırmakta hatta doğal olarak hendek
görevi görmektedir
2) Yarma vadiyi tanımlayın ve oluşma şekillerinden üçünü açıklayın
İlk eğime ve tabakaların meyiline uymayan vadilere yarma vadi denir.
1) Akarsuların geri geri oymasıyla oluşan yarma vadiler: Bu tip vadiler küçük ölçülüdür.
Yamaçtan aşağı inen akarsuyun su kütlesi (P) noktasına doğru artacağından aşındırması da
artacaktır. (P) noktası kaide seviyesinden itibaren aşınma geri geri olacaktır ve nihayet denk
eğri oluşacaktır ve akarsu sırtın içine gömülecektir.
2) Taşma ile oluşan yarma vadiler: Su ile dolu bir çanak (bir göl) ele alınırsa, buradan çıkan bir
akarsu (ayak) bulunsun. Ayak adı verilen bu akarsu, yatağını yavaş yavaş derinleştirdikçe
gölün suyu da boşalmaya başlar ki, göl çanağı ile daha aşağıdaki yerel kaide seviyesi arasında
bir yarma vadi oluşur
3) Antesedans yarma vadiler: Buradaki anlamı, akarsu içinde yarma vadiyi oluşturduğu
dağdan daha eskidir.
4) Epijenik yarma vadiler: Yumuşak tabakaların bulunduğu bir yerde eğim güderek akan bir
akarsu, vadisi içinde gömülürken altta sert bir kütleye rastlarsa, oyulmanın devamı boyunca
burayı yarar ve sonra bu sert kısmın etrafındaki yumuşak kütle süprülür gider, sert kütle
sivrilir kalır.
Gr_ 4
1. Ülkemizde buzulların etkisiyle oluşan sirk çanaklarının daha çok dağlarımızın kuzey
kesimlerinde yer almasının nedeni nedir?
Bakıdan dolayı ülkemizde Kuzeye bakan yamaçlar daha az Güneş görmektedir. Bunun
sonunca buzullaşma Kuzeye bakan yamaçlarda yoğunlaşmıştır.
2. Şekilde belirtilen boşluklara buzul çökellerine bağlı gelişen yapıları yazını ve yapıları
bağlı oldukları oluşum kökenine göre ayırınız.
TİL kökenli olanlar; Morenler (moraines) ve Drumlin.
TABAKALANMIŞ SÜRÜNTÜ kökenli olanlar; Yıkanma düzlüğü (selinti ovası) Kame, Esker,
Kattle Lake.
Gr_5
1-)Dönemli ve dönemsiz terasların kesitlerini çizerek kısaca açıklayınız.
Dönemli (Paired) Teraslar: Aynı yükseklikte karşılıklı kenarları olan teraslara
dönemli teraslar denir. Akarsuyun derine aşındırmasından kaynaklı akarsu
yatağının her iki tarafında da eş yükseklikler oluşur. Dönemli teraslar nehir
gençleşmesinden kaynaklanır.
Dönemsiz (Unpaired) Teraslar: Bu tip teraslarda akarsu, havzanın bir
tarafının yanal ve derine aşınması, diğer tarafının aşınmaya olan dirençli
olması ile oluşur, geriye aşınmaya dayanıklı olan teras kalır. Akarsuyun
yönünün değişmesiyle dönemsiz teraslar oluşur.
2-)Flüviyal terasların oluşum şekillerini açıklayınız.
1.Erozyon ile
- Yanal erozyon ve depolanma ile basamak oluşumu
- Nokta barların alüvyon örtü tutması; değişken kalınlıklar
2.Depolanma ile
- Vadi dolgusunun aşınmayan yüzeylerinin meydana getirdiği
Basamaklar
Değişik kalınlıklarda örtü alüvyon birikimi
Gr_6
1) Sayısal yükseklik modelinde kullanılan analizler nelerdir?
akarsu/vadi drenaj alanları ve profilleri, bu vadilere ait hipsometri
(alan/yükseklik) eğri ve integral değerleri (HI); drenaj havzası asimetrisi(AF); dağ
cephesi eğrilik oranı (Smf indeksi);vadi tabanı genişliğinin vadi yüksekliğine oranı(Vf )
indeksi enine profil analizleri, ve vadi tabanı genişliğinin vadi yüksekliğine oranı (Vf
indeksi) hesaplamaları, bakı ve eğim analizleri, vadi yoğunluğu ve yükselti frekans
analizleri, Nisbi Rölyef (Relative Relief) hesaplamalarıdır.
2) sayısal yükseklik modelinde kullanılan bakı analizlerini açıklayınız.
Jeomorfolojide bakı özellikleri ve bakı yönü hem yer şekillerinin oluşum süreci
hemde sonuçları açısından önemli bir faktördür. Bakı etkisi güneş radyasyonunu
alma, hakim rüzgar ve yağış getiren hava kütlelerine bakış açısından ayrışma
erozyon ve yarılma gibi olaylarda etkisini gösterir. Bitki örtüsü ve toprak oluşumu da
bakı özelliklerine göre farklılık gösterir. Ayrıca yerleşmelerin dağılışı tarımsal
faaliyetlerinin çeşidi ve tarımsal ürün yetişme ortamı optimizasyonu açısından bakı
şartlarının önemli etkisi vardır. Bu nedenle hem yer şekillerinin bir yerden diğerine
değişen karakterinin incelenmesinde, hemde yerleşme ve diğer etkinlikler gibi beşeri
aktivitelerin dağılışı ile bakı şartları arasındaki ilşkinin kurulması gerekir
Gr_7
1) Horst ve Grabenin oluşum mekanizmasını şekil ile açıklayın.
Grabenler çöküntü havzaları, horstlar ise yükselme bölgeleri olarak gelişirler. Tektonik
hareketlerle
sıkışma ve genişleme rejimlerine bağlı olarak olusurlar. fay hattında kırılma sonucu yukarıda
kalan kısma horst, alçakta kalan kısma graben denir.
2) Sıkışma rejiminde gelişmesini beklediğiniz yapılardan beş tanesinin ismini yazıp, şeklini
çizin.
Antiklinaller
Senklinaller
Sıkışma Zonları
DİKKAT ! arkadaşlar sıkışma zonu soldaki şekildir. sağdaki şekil çek ayır havzasıdır.
Nap, Klip ve Tektonik Pencere
Horst ve Grabenler
Gr_ 8
Gr_9
1) doğrultu atımlı faylarda oluşan yüzey şekilleri?
Çizgisel vadiler (linear valleys), ötelenmiş nehirler (offset streams), sapmış nehirler
(deflected streams), basınç sırtları (pressure ridge), fay dikliği (fault scarp), bank
(bench), kaynak (spring), fay gölü (sag pond) doğrultu atımlı faylarla gelişen önemli
tektono-morfolojik yapılardır
2) tektonik morfolojinin önemi nedir?
Tektonik jeomorfoloji aktif fayların tanınması, jeolojik yapıların oluşumu, sismik
tehlike değerlendirmesi, ve dünya yüzeyinin oluşumu gibi konuları içeren
uygulamaları inceleyen bir bilim dalıdır
tektonik için çok önemlidir.
Gr_10
1-) Vadi unsurları ile vadi oluşum evrelerini açıklayınız. Dünyadan örnek veriniz.
Vadi oluşumu
Vadi oluşumu çizgisel akışla başlar ve akarsuyun aşındırma ve biriktirme etkilerine göre
gelişir.
Vadilerde izlenen jeomorfolojik oluşumlar aşınım ve birikim olmak üzere iki kategoride
gelişir. Bir
akarsu havzasındaki aşınım sadece yatak içerisinde gelişen kazıma olmayıp tüm drenaj
havzasında,
çözülme ve kütle hareketleri yoluyla oluşan malzemenin yerinden sökülüp yatağa
aktarılmasını da
kapsar. Aşınma esnasında akarsu yatağı boyuna ve yanal yönde biçim değiştirir. Bu biçim
değiştirme
esnasında oluşan yerşekilleri jeomorfolojik evrimin belirli aşamalarında farklılıklar gösterir.
2-) Akarsu gücünün azalması genelde hangi nedenlere bağlı olarak gelişir? Maddeleri
yazınız.
Herhangi bir maddeyi çizerek açıklayınız.
1. Eğim azalması. Dik topoğrafyadan düzlüklere geçiş, tektonik ve yatak uzunluklarının
artması.
2. Tıkanma ve sellenme. Birikinti koni ve yelpaze setlemesi, ana nehrin yan dereyi setlemesi,
kütle hareketi, volkanizma, buzul, kumul setlemesi.
3. Yayılmadan kaynaklanan güç azalması. Yüksek alandan düzlüğe geçişin yolaçtığı yayılma,
taşkın yayılması, kollara ayrılma.
4. Su kütlesinin azalmasından kaynaklanan güç azalması. Buharlaşma, iklim kuraklaşması,
sızma.
5. Yükün artmasına bağlı çökelme. Kaynak alanda çözülme ve kütle hareketlerinde artış,
tektonik yükselme, buzullaşma, bitki örtüsünün seyrekleşmesi
6. Kapma
2)Akarsuların jenetik sınıflandırmasını yapınız.
Akarsular genelde şu şekilde sınıflandırılmaktadır:
a) Konsekan akarsular (Consequent stream)
b) Subsekan (Subsequent)
c) Obsekan (Obsequent)
d) Resekan (Resequent)
e) İnsekan (Insequent)
f) Superimpose/Binik (Superimposed)
g) Antesedan (Antecedant)
Gr_11
1_) Kıyı çizgisi nedir? Kaç tip kıyı vardır?
Kıyı çizgisi: Deniz, göl ve akarsularda herhangi bir anda suyun kara parçasına değdiği noktaların birleşmesinden
oluşan ve hava koşullarına göre değişen doğal çizgidir.
enine kıyılar,boyuna kıyılar,ria tipi kıyılar,dalmaçya,limanlı,haliç tipi ,fiyort tipi,resif olmak üzeree 8 adet kıyı tipi
vardır
2_) Kıyıların şekillenmesinde etkili faktörler nelerdir?
Kıyı Şekillenmesinde Etkili Faktörler
Dalgalar
Akıntılar
Gel-git
Akarsular
Buzullar
İç kuvvetler
Kıyıdaki dağların uzanış biçimi
Canlılar(mercanlar)(en az etkili)
Rüzgarlar(dolaylı etkiye sahip)
Gr_12
1-) volkanik yeryüzü şekillerinden 3 tanesini yazıp kısaca açıklayınız.
Lav, yanardağ patlaması sırasında dışarı çıkan erimiş kayalardır.
Maar,, püskürme veya patlamayla birlikte lav ve mağmanın oluşturduğu, geniş,
hafif kabarmış bir kraterdir.
Krater gölü, yanardağların kraterinde suların toplanmasıyla
oluşan göllere denir.
KALDERALAR: volkanik kökenli, kazan şeklinde çok büyük çöküntü. Bu çöküntülerin
içi su dolduğunda kaldera gölü oluşur.
STRATOVOLKAN, pek çok sertleşmiş lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş,
yüksek, konik biçimli bir volkandır
YANARDAĞ KRATERİ: konik şekilde, hatta sıkça baca biçiminde olan,
içinden magmanın çıktığı yanardağ ağzı, çöküntüsü. Genelde yanardağın
zirvesinde bulunuR
2-) kalderalar nasıl oluşur. Açıklayınız
Kalderalar volkanik faaliyet sonucunda magma haznesindeki magmanın boşalarak dayanımsız
hale gelen hazne tavanının çökmesiyle oluşur. Bu çöküntü daha sonra suyla dolarak bir göl
oluşabilir
3-) maar nedir? Hangi koşullarda oluşur.
Maar,, püskürme veya patlamayla birlikte lav ve mağmanın oluşturduğu, geniş,
hafif kabarmış bir kraterdir. Maar tipik olarak suyla dolu ve sığkrater
gölü görünümündedir . Maarlar 60 metreden 2000 metre çapa ve 10
metreden 200 metreye kadar derinliğe sahip olabilirler ve çoğunlukla doğal
göldeki gibi suyla doludurlar. Çoğu maar volkanik kayaların alçak kenarında
oluşmuştur.
Gr_13
1) Neotektonik dönem kavramını açıklayınız.
Herhangi bir bölgede, son tektonik rejim değişikliğini izleyen ve günümüzde de süren
döneme Neotektonik Dönem denir.
2) Plaka tektoniğini blok diyagram çizerek levha sınırlarını üzerinde gösteriniz?
Gr_14
1)Akarsu gücünün azalması nelere bağlıdır?Maddeler halinde yazınız.3 tanesini açıklayınız.
1. Eğim azalması: Dik topoğrafyadan düzlüklere geçiş, tektonik ve yatak uzunluklarının
artması.
2. Tıkanma ve sellenme: Birikinti koni ve yelpaze setlemesi, ana nehrin yan dereyi
setlemesi, kütle hareketi, volkanizma, buzul, kumul setlemesi.
3. Yayılmadan kaynaklanan güç azalması: Yüksek alandan düzlüğe geçişin yol açtığı
yayılma, taşkın yayılması, kollara ayrılma.
4. Su kütlesinin azalmasından kaynaklanan güç azalması: Buharlaşma, iklim
kuraklaşması, sızma.
5. Yükün artmasına bağlı çökelme: Kaynak alanda çözülme ve kütle hareketlerinde artış,
tektonik yükselme, buzullaşma, bitki örtüsünün seyrekleşmesi.
6. Kapma
2)Akarsuların jenetik sınıflandırmasını yapınız.
a) Konsekan akarsular (Consequent stream)
b) Subsekan (Subsequent)
c) Obsekan (Obsequent)
d) Resekan (Resequent)
e) İnsekan (Insequent)
f) Superimpose/Binik (Superimposed)
g) Antesedan (Antecedant)
Gr_15_1-8
Türkiye’de bulunan volkanik dağlardan beşini harita üzerinde gösteriniz.